โรคย้ำคิดย้ำทำ หรือ Obsessive-Compulsive Disorder (OCD) เป็นสภาวะที่ผู้ป่วยมีความจำเป็นต้องคิด (Obsessions) และ/หรือ ทำ (Compulsions) เรื่องเดิม ๆ ซ้ำซาก สิ่งเหล่านี้มักทำให้ผู้ป่วยรู้สึกว่าต้องทำเพื่อลดความเครียด แม้จะไม่จำเป็นหรือไม่มีเหตุผลทางประสาทวิทยา มีลักษณะเป็นรูปแบบที่จำกัด และส่งผลกระทบต่อการดำเนินชีวิตประจำวัน
สาเหตุของโรคย้ำคิดย้ำทำ
ยังไม่ทราบเกี่ยวกับสาเหตุที่แน่นอนของโรคนี้ แต่เชื่อว่าเกิดจากการผสมผสานระหว่างปัจจัยทางพันธุกรรม สิ่งแวดล้อม ประสบการณ์ในชีวิต และการทำงานของสารเคมีในสมอง
- ปัจจัยทางพันธุกรรม หลาย ๆ การวิจัยชี้ให้เห็นว่าผู้ที่มีญาติ หรือคนในครอบครัวเป็นโรคนี้ มีความเสี่ยงที่จะเป็นโรคย้ำคิดย้ำทำมากกว่าประชากรทั่วไป
- ปัจจัยทางสิ่งแวดล้อม ประสบการณ์ที่เกิดขึ้นในชีวิต เช่น ความรุนแรง การถูกทอดทิ้ง หรือความคับแค้น มักถูกเชื่อมโยงว่าเป็นสาเหตุที่ส่งผลต่อการเกิดโรค
- สารเคมีในสมอง ความไม่สมดุลของสารเคมีในสมอง เช่น เซโรโทนิน ถือเป็นส่วนหนึ่งของปัจจัยที่ทำให้เกิดโรคนี้
- การเจ็บป่วยหรือการได้รับบาดเจ็บทางสมอง บางกรณีเชื่อว่าการเจ็บป่วยหรือการได้รับบาดเจ็บที่สมองอาจส่งผลต่อการเกิดโรคย้ำคิดย้ำทำ
- ปัจจัยทางจิตวิทยา ความคิดในเชิงลบ ความเครียด ความกังวลเกินขอบเขตสามารถทำให้เกิดอาการของโรค
อาการของโรคย้ำคิดย้ำทำ
ความคิดย้ำ (Obsessions)
เป็นความคิด ภาพในใจ หรือกระแสความรู้สึกที่ซ้ำซาก และผู้ป่วยไม่สามารถควบคุมได้ ความคิดเหล่านี้มักเป็นที่น่ารำคาญ และขัดขวางการดำเนินชีวิตประจำวัน จนทำให้รู้สึกว่าต้องทำอะไรเพื่อลดความเครียดที่เกิดจากความคิดเหล่านั้น ตัวอย่างของความคิดย้ำได้แก่
- ความกังวลมากเกินไปเกี่ยวกับเชื้อโรค
- ความกังวลว่าอาจทำร้ายตนเองหรือคนอื่น
- ความกังวลเกี่ยวกับการจัดวางของให้อยู่ในตำแหน่งเดิม
- ความกังวลว่าอาจมีสิ่งที่ไม่ดีเกิดขึ้น หากไม่ทำตามกฎหรือค่านิยมที่ตนเองตั้งขึ้น
การทำย้ำ (Compulsions)
เป็นการกระทำที่ผู้ป่วยต้องทำซ้ำ ๆ อย่างไม่มีเหตุผล เพื่อลดความรู้สึกเครียด หรือความกังวลจากความคิดย้ำ ตัวอย่างของการกระทำย้ำได้แก่
- การล้างมือบ่อย ๆ เพื่อป้องกันการติดเชื้อ
- การตรวจสอบปลั๊ก สวิตช์ไฟฟ้า หรือการล็อคประตูซ้ำ ๆ
- การเรียงลำดับ หรือวางของให้อยู่ในตำแหน่งเดิมเสมอ
- การทำบางสิ่งบางอย่างตามจำนวนครั้งที่คิดว่าจำเป็น (เช่น การเปิด-ปิดประตูห้าครั้ง)
การรักษาโรคย้ำคิดย้ำทำ
ยา
- ยาต้านซึมเศร้า (Antidepressants) เป็นการรักษาหลักสำหรับโรคย้ำคิดย้ำทำ โดยเฉพาะยาของกลุ่มที่ช่วยเพิ่มระดับสารเซโรโทนินในสมอง (SSRIs) เช่น fluoxetine (Prozac), fluvoxamine, sertraline (Zoloft), paroxetine (Paxil, Pexeva), citalopram (Celexa) และ escitalopram (Lexapro) ยาในกลุ่มนี้อาจใช้เวลาหลายสัปดาห์จึงจะเริ่มเห็นผล
- ยาต้านอาการทางจิต (Antipsychotics) บางครั้งอาจใช้ร่วมกับยาต้านซึมเศร้า เมื่อผู้ป่วยไม่ตอบสนองต่อการรักษาด้วยยาต้านซึมเศร้าอย่างเดียว
การบำบัดด้วยจิตวิทยา
- Cognitive Behavioral Therapy (CBT) เป็นการบำบัดที่มีประสิทธิภาพสูงสุดสำหรับโรคย้ำคิดย้ำทำ โดยเฉพาะเทคนิคที่เรียกว่า จิตบำบัดแบบปรับความคิดและพฤติกรรม (Exposure and Response Prevention: ERP) จะส่งเสริมให้ผู้ป่วยเผชิญหน้ากับสิ่งที่ทำให้พวกเขากังวล และฝึกหยุดการกระทำย้ำ ๆ
การรักษาอื่น ๆ
- Deep Brain Stimulation (DBS) หรือ การผ่าตัดกระตุ้นสมองส่วนลึก ในกรณีที่ผู้ป่วยไม่ตอบสนองต่อการรักษาด้วยยา และการบำบัดด้วยจิตวิทยา
- การบำบัดด้วยคลื่นไฟฟ้า (ECT) ใช้ในกรณีที่มีอาการรุนแรง และไม่ตอบสนองต่อการรักษาอื่น ๆ
บทสรุปเรื่องโรคย้ำคิดย้ำทำ (OCD)
โรคย้ำคิดย้ำทำ เป็นโรคทางจิตเวชที่ส่งผลกระทบต่อคุณภาพชีวิต การทำงาน และความสัมพันธ์กับคนรอบข้างของผู้ป่วย การรู้จักและเข้าใจโรคนี้เป็นสิ่งสำคัญ เพื่อช่วยเหลือ และดูแลผู้ที่ประสบปัญหาดังกล่าวให้สามารถกลับสู่ชีวิตปกติ และมีความสุขได้อย่างเต็มที่ ควรปรึกษาแพทย์หรือนักจิตวิทยาเพื่อทำการวินิจฉัย และกำหนดแผนการรักษาที่เหมาะสม